Agent z rejonu Nowego Sącza mówi: Mam coraz więcej pytań o ubezpieczenie upraw. Do tej pory, podobnie jak duża część moich kolegów nie robiliśmy tych ubezpieczeń. Może dobrze byłoby ogólnie o nich przypomnieć”.
Ubezpieczenia upraw w centrum uwagi
W bieżącym roku sektor rolnictwa – podobnie jak wiele innych działów gospodarki – staje przed rosnącymi wyzwaniami związanymi ze szybkimi zmianami klimatycznymi, a co za tym idzie także dla zagrożeń plonów, dużego wahania cen i związanych z tym dochodów rolników. I dlatego ubezpieczenia upraw nabierają coraz większego znaczenia jako bardzo ważny element zarządzania ryzykiem w gospodarstwie rolnym, bo to właśnie ubezpieczenia zapewniają rolnikom względną stabilność finansową związaną głównie z nieprzewidzianymi zdarzeniami. Stąd obserwujemy zwiększone zainteresowanie tymi ubezpieczeniami. Przewidując to, już wcześniej podjęliśmy w Alwis&Secura decyzje o wprowadzeniu do portfela, kilku ZU specjalizujących się w tych ubezpieczeniach. Wiemy, że niektóre ubezpieczenia upraw są obowiązkowe – dla rolników pobierających dotacje – ale rozwijają się także ubezpieczenia dobrowolne. Nadal trwają intensywne szkolenia z tego zakresu, przybywa nowych dystrybutorów tych ubezpieczeń spośród naszych OFWCA. Uważam, że przyda się także ogólna informacja o tych ubezpieczeniach.
Zasady i wyzwania dobrowolnego ubezpieczenia upraw rolnych
Tak jak było to w kilku ostatnich latach (Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich), obowiązek ubezpieczenia upraw w 2024 roku dotyczy tych rolników, którzy pobierają dopłaty (dotacje) bezpośrednie do gruntów rolnych. Mają oni obowiązek ubezpieczyć minimum 50% posiadanych upraw, od co najmniej jednego zagrożenia: suszy, gradu, powodzi lub przymrozków wiosennych. Za niespełnienie tego obowiązku grozi rolnikowi – raczej tylko symboliczna kara – 2 Euro za każdy nieubezpieczony hektar. Dlatego obowiązek ten jest praktycznie nieegzekwowany.
Istnieje także możliwość dobrowolnego rozszerzenia ochrony o ryzyka dodatkowe, co ważne, podlegające także dotacji z budżetu państwa. Dobrowolne ubezpieczania upraw najczęściej obejmują: huragan, deszcz nawalny, osunięcia się ziemi, zejścia lawin czy uderzenie pioruna. Praktycznie ubezpieczenie dobrowolne upraw może zabezpieczać płody rolne od większości ryzyk pogodowych. Dlatego należy to zawsze sprawdzać u każdego ubezpieczyciela, bo zakłady ubezpieczeń posiadają różne zakresy objęcia ryzyk, podejmują się także ubezpieczania ryzyk nietypowych, na podstawie indywidualnej oceny ryzyka.
Narodowy program dopłat do ubezpieczenia upraw rolnych
W celu zwiększenia efektywności w stosowaniu ubezpieczenia upraw rolnych – ze względu na ich ważny społeczny i ekonomiczny charakter – państwo -( z budżetu) dopłaca do składki rolnikowi. Ta dopłata rządowa znacząco obniża koszt ubezpieczania upraw. W tym roku (2024) rolnicy mogą otrzymać współfinansowanie składki do 65 procent jej wysokości. A dofinansowaniu podlega ubezpieczenie: wszystkich zbóż, rzepaku, kukurydzy, chmielu, tytoniu, warzyw, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych oraz roślin strączkowych. Tak jak wspomniałem na indywidualnych zasadach, mogą być ubezpieczane inne uprawy spoza listy uwzględnionej w “Ustawie o ubezpieczeniach upraw rolnych…” np. roślin zielarskich, zasiewów poplonowych (facelii, łubinu), słonecznika, lnu, konopi roślin bobowatych, gorczycy itd.
Dopłatę do składki za ubezpieczenie upraw rolnych mogą otrzymać tylko rolnicy prowadzący rzeczywiście produkcję rolniczą, czyli: uprawę produktów rolnych, hodowlę i utrzymują zwierzęta gospodarskie. Gospodarstwo musi utrzymywać grunty w dobrym stanie, zgodnie z wymogami agrotechnicznymi i kryteriami określonymi w wytycznych Unii Europejskiej.
Wysokość składki za ubezpieczenie upraw jest zróżnicowana i zależy od wielu czynników np.: rodzaju i gatunków upraw, ilości i rodzaju wybranych ryzyk ubezpieczeniowych, a także położenia gospodarstwa (upraw), czyli lokalizacji w województwie, powiecie, a nawet gminie. Po wyliczeniu składki należnej rolnik płaci tylko jej część niedofinansowaną przez państwo, jednorazowo lub na raty zgodnie z umową czyli warunkami zawartymi na polisie. W razie powstania szkody objętej ubezpieczeniem suma ubezpieczenia określona w polisie (dla każdego rodzaju produkcji oddzielnie) stanowi podstawę do wyliczenia odszkodowania. Stąd bardzo ważne jest – dla rolnika oraz dystrybutora ubezpieczeń – realne ustalenie wartości produkcji, zgodnie z obowiązującymi zasadami i procedurami. A te posiada każdy ZU i różnią się między sobą.
Trzeba także pamiętać, że dopłata państwa może dotyczyć maksymalnie do 65% składki należnej (wyliczonej przez ZU). Natomiast realna wysokość dopłaty zależy od wysokości stawki za ubezpieczenie i klasy gleby.
Terminy i strategie wykupu ubezpieczenia upraw rolnych
To ważne zagadnienie, w jakim terminie należy wykupić ubezpieczenie, bo ryzyka występują tylko w określonych porach: przymrozki wiosną, susze wiosną i latem, grad raczej w lecie. Dlatego ubezpieczenie można zawrzeć w dwóch turach, na wiosnę i na jesieni. Obowiązującym terminem ubezpieczenia jest 1 lipca następnego roku , za który rolnik uzyskał płatności bezpośrednie do gruntów rolnych. Dlatego wiosną ubezpiecza się uprawy od negatywnych skutków suszy, a w drugiej turze, jesienią, od negatywnych skutków przezimowania, które powstaną do 30 kwietnia.
Rozwój rynku ubezpieczeń upraw rolnych – różnorodność ofert
Jak wspomniano na wstępie każdy rolnik pobierający dopłaty bezpośrednie, ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia upraw z zakładem ubezpieczeniowym, który podpisał z Ministerstwem Rolnictwa porozumienie w sprawie dopłat. Nie tak dawno były to tylko 3 ZU a dziś można już takie ubezpieczenia zawrzeć w: PZU, Generali Agro, Towarzystwie Ubezpieczeń Wzajemnych “TUW”, Warcie, ERGO Hestii, TUZ TUW, Agro Ubezpieczenia i InterRisk.
Przygotowując się do ubezpieczania upraw rolnych dystrybutor (agent/OFWCA) musi się dobrze przygotować merytorycznie do tego trudnego zadania. Bo rzeczywiście są to ubezpieczenia trudne, zwłaszcza dla pośredników rozpoczynających ich akwizycję. Obok znajomości OWU, trzeba znać zakresy ubezpieczeń dla poszczególnych kultur rolnych, szczegółowe wymogi, sposoby przeprowadzania lustracji, terminy zawarcia ubezpieczenia i obowiązywania ubezpieczenia np. okres objęcia ubezpieczeniem przymrozków wiosennych.
Poszczególne ZU mają różne rozwiązania organizacyjne przy zawieraniu ubezpieczeń. Niektóre posiadają przygotowane pakiety (wiosenne i jesienne) podstawowe i rozszerzone oraz wiele rozszerzeń i klauzul. Jeden z ZU w swojej ofercie obejmuje aż 18 wiosennych wariantów ubezpieczenia, w tym 17 gwarantujących spełnienie obowiązku ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw rolnych. Klauzulami można też uprawy dodatkowo ubezpieczyć od ryzyka wystąpienia szkód: na skutek zastoisk wodnych, strat jakościowych w burakach cukrowych, a także od ryzyka ognia, zarówno jako rozszerzenie ubezpieczenia od zdarzeń losowych, jak i w formie samodzielnego ubezpieczenia.
Znaczenie ubezpieczeń dobrowolnych i analiza potrzeb rolnika
Trzeba pamiętać także że rolnicy, którzy chcą kompleksowo chronić swoje uprawy, mogą rozszerzyć ochronę ubezpieczeniową o ubezpieczenia dobrowolne z różnym zakresem ryzyk i z odpowiedzialnością za szkody już od 6% ubytku plonu. Dotyczy to zarówno wszystkich upraw rolnych lub tylko ośmiu ryzyk wiosennych (gradu, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, deszczu nawalnego, obsunięcia się ziemi, pioruna i lawiny).
Najlepiej przygotowując ubezpieczenia dla rolników, należy przy rozpoznaniu potrzeb rolnika (APK) przeanalizować wszystkie aspekty ochrony gospodarstwa rolnika:
- – jego majątku: obowiązkowego ubezpieczenia domu, dobrowolnego ubezpieczenia maszyn rolniczych, urządzeń, wyposażenia gospodarstwa.
- – obowiązkowego ubezpieczenia OC oraz znacznie szerszego, dobrowolnego OC.
- – obowiązkowego i dobrowolnego ubezpieczenia upraw rolnych oraz posiadanych zwierząt gospodarskich.
- – szczególnych ryzyk: transportu płodów rolnych i wydłużonego przechowywania płodów w gospodarstwie, silosów zbożowych i nawozowych, gospodarskich OZE, w szczególności biogazowni.
- – ubezpieczenia rodziny: NNW, dzieci, zdrowie i życie
Raz opracowana szczegółowa analiza (APK) może stanowić podstawę do planowania i realizowania kolejnych ubezpieczeń, w późniejszych okresach. Takie działanie wiążę rolnika z pośrednikiem i zapewnia dalsze ubezpieczenia. I trzeba stwierdzić, że warto pojąć te ubezpieczenia, bo z około 10 milionów hektarów powierzchni upraw w Polsce (w 2022) roku ubezpieczone było tylko 38 procent tego areału. Zapotrzebowanie na te ubezpieczenia będzie wzrastało.
Podsumowanie – znaczenie ubezpieczeń upraw rolnych dla ochrony produkcji rolnej
Reasumując, należy stwierdzić, że prowadzona działalność w zakresie produkcji rolnej wymaga znaczącej ochrony ubezpieczeniowej ze względu na jej charakter oraz fakt, że odbywa się ona pod gołym niebem. Jest przez to narażona na znaczne straty. I ubezpieczenie upraw jest niezbędnym elementem zabezpieczenia produkcji rolnej. Ma ono na celu chronić zysk rolnika z produkcji rolnej, a jednocześnie nie powodować straty w kosztach tej produkcji, która obciążona jest dużymi nakładami. Zwłaszcza w obecnych czasach, gdy ceny produktów rolnych są relatywnie niskie, a opłacalność produkcji jest na minimalnym poziomie, duże znaczenie ma ubezpieczenie produkcji rolnej o szerokim zakresie ochrony. Bo obecnie to tylko ubezpieczenia, gwarantują rolnikowi bezpieczeństwo w funkcjonowaniu gospodarstwa. I najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z dotowanych ubezpieczeń upraw, gdzie rolnik ponosi jedynie 35% kosztu ubezpieczenia.