Po omówieniu ogólnych zasad odpowiedzialności cywilnej oraz zawodowej odpowiedzialności cywilnej, warto przejść do bardziej szczegółowych zagadnień dotyczących ubezpieczeń zawodowej odpowiedzialności cywilnej (ZOC). Kluczowe znaczenie mają tu m.in. sumy gwarancyjne, zakres czasowy ochrony oraz tzw. triggery, które decydują o momencie uruchomienia odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Sumy gwarancyjne

Ważnym elementem, a zarazem ograniczeniem odpowiedzialności ubezpieczyciela, jest określona w polisie suma gwarancyjna. Stanowi ona górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela za jedno i wszystkie zdarzenia w okresie ubezpieczenia.

Suma gwarancyjna jest wyczerpywalna, czyli pomniejszana o wypłacone już odszkodowania. W przypadku jej wyczerpania lub braku pokrycia przy wyższych wartościach szkód, odpowiedzialność odszkodowawcza przechodzi na ubezpieczonego.

Z tego względu istnieje często konieczność zawarcia dodatkowych dobrowolnych ubezpieczeń, ponieważ sumy gwarancyjne obowiązkowych polis ZOC są stosunkowo niskie i zróżnicowane. Minimalne sumy gwarancyjne dla poszczególnych zawodów ustala Minister Finansów w drodze rozporządzenia.

Przykładowe minimalne sumy gwarancyjne w ubezpieczeniach obowiązkowych:

• Architekt – 100 000 euro na jedno zdarzenie,
• Adwokat – 50 000 euro na jedno zdarzenie,
• Komornik sądowy – 100 000 euro na jedno zdarzenie,
• Agent ubezpieczeniowy – 1 564 610 euro na jedno i 2 315 610 euro na wszystkie zdarzenia,
• Detektyw – 15 000 euro na jedno zdarzenie,
• Notariusz – 50 000 euro na jedno i wszystkie zdarzenia,
• Zarządca nieruchomości – 50 000 euro na jedno i wszystkie zdarzenia,
• Pośrednik kredytu hipotecznego – 460 000 euro na jedno i 750 000 euro na wszystkie zdarzenia.

W określonych prawem przypadkach towarzystwo ubezpieczeniowe może dochodzić od ubezpieczonego zwrotu wypłaconego odszkodowania (tzw. regresu ubezpieczeniowego). Dzieje się tak, gdy ubezpieczony przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, np. wskutek rażącego niedbalstwa, celowego działania lub popełnienia przestępstwa, co zostanie udowodnione po wypłacie odszkodowania.

Zakres czasowy ochrony ubezpieczeniowej

Zakres czasowy udzielanej ochrony może być różnie uregulowany.
Zasadniczo w ubezpieczeniach obowiązkowych obejmuje on szkody będące skutkiem zdarzeń, które miały miejsce w okresie obowiązywania umowy ubezpieczenia.

W ubezpieczeniach dobrowolnych strony mogą ustalić inny sposób określenia momentu odpowiedzialności – np. ubezpieczyciel może odpowiadać za szkody powstałe, ujawnione lub zgłoszone w okresie ubezpieczenia.

Przykładem jest ubezpieczenie odpowiedzialności majątkowej urzędników państwowych za decyzje podjęte z naruszeniem prawa – tu zdarzeniem ubezpieczeniowym jest zgłoszenie roszczenia w okresie ubezpieczenia, niezależnie od momentu powstania samej szkody.

Znaczenie triggera w ubezpieczeniach OC

W ubezpieczeniach OC, zwłaszcza zawodowych, kluczowe znaczenie ma tzw. trigger – techniczny termin określający, jakie zdarzenie i w jakim momencie powoduje uruchomienie ochrony ubezpieczeniowej.

Dla zobrazowania problemu: szkoda mogła powstać w 2018 roku, a ujawnić się dopiero w 2025. W takiej sytuacji powstaje pytanie – który ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność: ten z okresu powstania szkody, czy ten z okresu ujawnienia?

Najczęściej stosowane triggery

Loss occurrence

Odpowiedzialność ubezpieczyciela występuje, gdy szkoda powstanie w okresie ubezpieczenia. Roszczenie może być zgłoszone nawet po zakończeniu polisy (często 5, 8, a nawet 10 lat po jej zakończeniu).
To najczęściej stosowany trigger przy ubezpieczeniach OC firm oraz zawodowych.

Claims made

Ubezpieczyciel odpowiada za szkody zgłoszone w okresie ubezpieczenia, niezależnie od momentu ich powstania.
Data powstania szkody nie ma tu znaczenia – istotne jest jedynie, że roszczenie zostało zgłoszone w trakcie obowiązywania polisy.

Act committed

Trigger rzadziej stosowany. Odpowiedzialność ubezpieczyciela zależy od momentu, w którym doszło do działania powodującego szkodę, pod warunkiem że miało ono miejsce w okresie obowiązywania umowy.
Jest to rozwiązanie niekorzystne dla ubezpieczyciela, ponieważ jego odpowiedzialność może rozciągać się długo po zakończeniu polisy. Stosowany m.in. w zawodach takich jak architekt czy urbanista, gdzie szkoda może ujawnić się po wielu latach.
Z uwagi na ryzyko, składka przy tym triggerze jest znacznie wyższa.

Loss manifestation

Odpowiedzialność zależy od momentu ujawnienia się szkody, niezależnie od momentu jej powstania. Ten trigger stosowany jest w praktyce rzadziej.

Ciągłość ochrony – rola agenta i dystrybutora

Dla agentów ubezpieczeniowych i OFWCA niezwykle ważna jest analiza treści kolejnych umów ubezpieczenia pod względem zastosowanych triggerów, zwłaszcza przy przenoszeniu polisy do innego ubezpieczyciela.

Nie należy kierować się wyłącznie wysokością składki, lecz przede wszystkim zapewnieniem klientowi ciągłości ochrony ubezpieczeniowej.

Zdarza się, że w jednym roku klient ma polisę opartą o trigger „claims made”, a w kolejnym – o „loss occurrence”. W takim przypadku może dojść do sytuacji, że szkoda ujawni się w okresie, który nie jest objęty ochroną żadnego z ubezpieczycieli, co oznacza brak odszkodowania i konieczność pokrycia strat z własnych środków.

To istotny aspekt zarówno przy analizie potrzeb klienta (APK), jak i przy doborze odpowiedniej oferty ubezpieczeniowej w zakresie zawodowego OC.

---