Wstęp

Problematyka odpowiedzialności cywilnej to bardzo obszerny temat, trudny do przedstawienia w jednym artykule. Postaram się omówić bardzo ogólnie OC w życiu prywatnym, czyli odpowiedzialność, która dotyczy każdą – bez wyjątku – osobę.

Czym jest odpowiedzialność cywilna?

Kwestię odpowiedzialności cywilnej najprościej można wytłumaczyć, sięgając po obowiązujące przepisy prawne.

Co ważne, do wypłacenia odszkodowania, czy rekompensaty możemy zostać zmuszeni, nawet wtedy, jeśli do szkody nie doprowadziliśmy celowo, a nawet jeśli  podjęliśmy wszystkie środki ostrożności aby do szkody nie doszło. Regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności cywilnej za spowodowanie szkody, obowiązują również za granicą i są bardzo podobne. Dlatego większość ubezpieczycieli polskich umożliwia rozszerzenie zakresu ubezpieczenia OC na: kraje europejskie (głównie UE), kraje całego świata z wyłączeniem niektórych krajów np. USA, Kanady czy Japonii. A to głównie ze względu na obowiązujące tam przepisy prawa precedensowego.

Zasady działania OC w życiu prywatnym

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej działa zawsze na rzecz osoby trzeciej. Dlatego ubezpieczenie OC w życiu prywatnym zabezpiecza przed finansowymi konsekwencjami szkód, których sprawcą będziesz Ty, współmałżonek, dzieci, dziecko będące na twoim utrzymaniu, lub inni członkowie Twojej rodziny z Tobą zamieszkujący lub będący na twoim utrzymaniu: np. rodzice, teściowie. Ochroną ubezpieczeniową może zostać objęta także osoba bliska, z którą nie wiążą cię więzi rodzinne, ale z którą prowadzisz wspólne gospodarstwo domowe (partner życiowy), a również osoba pomagająca ci w domu, np. opiekunka do dziecka lub pomoc domowa. Z polisy mogą zostać również pokryte straty osób trzecich spowodowane przez twoje zwierzęta np. psa, kota, pszczoły z przydomowej pasieki. OC w życiu prywatnym możesz wykupić dla siebie, ale także dla innej osoby (ubezpieczenie na cudzy rachunek).W tym drugim przypadku zostaniesz uznany za osobą ubezpieczającą i będziesz zobowiązany do opłacania składek za osobę ubezpieczoną.

Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym można zawrzeć jako produkt samodzielny, ale najczęściej jako element ubezpieczenia domu lub mieszkania w ramach określonego pakietu. Wtedy ubezpieczenie to jest: ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej z tytułu posiadania mienia i czynności w życiu prywatnym.   Czym są czynności życia prywatnego? To wszystkie czynności związane z codziennym życiem rodziny:

• posiadanie domu mieszkalnego
• posiadanie mieszkania,
• posiadanie budynku gospodarczego,
• posiadanie budowli oraz obiektów małej architektury,
• posiadanie domu letniskowego,
• posiadanie ruchomości domowych,
• posiadanie gruntów niezabudowanych na terytorium Polski,
• opieka nad dziećmi,
• czynności wykonywane podczas drogi do lub z pracy,
• posiadanie i użytkowanie wózków dziecięcych, 
• posiadanie deskorolek, mechanicznych lub elektrycznych rowerów,
• wózków inwalidzkich, lub urządzeń transportu osobistego (UTO),
• posiadanie drona o wadze do 5 kg,
• krótkotrwałe (do 30 dni) użytkowanie pomieszczeń lub budynków podczas wyjazdów turystycznych lub rekreacyjnych.

To tylko przykładowe wyliczenie. Co ważne dla ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym nie trzeba być prawnym właścicielem domu lub mieszkania. Wystarczy do ubezpieczenia tylko adres zamieszkania. 

Zakres ubezpieczenia OC w życiu prywatnym oraz wyłączenia

Jaki jest zakres ubezpieczenia takiej odpowiedzialności cywilnej? Trudno wymienić wszystkie zakresy odpowiedzialności, więc najlepiej powiedzieć, że jest to ubezpieczenie, które działa w momencie gdy wyrządzimy szkodę w mieniu lub na zdrowiu osobie trzeciej. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje między innymi odpowiedzialność cywilną związaną z:

• Używaniem wszystkich urządzeń gospodarstwa domowego: także  rowerów, sprzętu pływającego, urządzenia transportu osobistego np. deskorolki, rolki, hulajnóg wózków inwalidzkich  lub dziecięcych, sprzętu ogrodniczego i rekreacyjnego.
• Posiadaniem zwierząt domowych – psów,  kotów i podobnych drobnych zwierząt. Nie są objęte ochroną żadne hodowle (nawet w domu, np. ptaków egzotycznych, gadów), a także pasiek pszczelich. Ochrona obejmuje natomiast odpowiedzialność przy posiadaniu kilku uli pszczół – różna ich ilość u ubezpieczycieli.
• Powstaniem szkód wodno-kanalizacyjnych. Ma to szczególne znaczenie przy zamieszkiwaniu w blokach, ale także domach wielorodzinnych lub wynajmowanych pokojach. Wiąże się to z bezpośrednim działaniem wody lub innej cieczy, która wydostała się z instalacji centralnego ogrzewania, klimatyzacyjnej, wodnej, kanalizacyjnej lub urządzeń domowych bezpośrednio z nimi współpracujących, gdy bezpośrednie źródło powstania tej szkody znajduje się w lokalu lub budynku, który służy wykonywaniu czynności życia prywatnego i jest w posiadaniu ubezpieczonego wskazanego w dokumencie ubezpieczenia na podstawie tytułu prawnego.
• Utrzymaniem chodników publicznych przy posesji lub działce rekreacyjnej posiadanej przez ubezpieczonego, która jest wskazana w dokumencie ubezpieczenia lub domownika, osoby bliskiej. Odpowiedzialność ta wynika z obowiązujących przepisów prawa.
• Amatorskim uprawianiem sportu, każdego rodzaju, poza sportem wyczynowym, zawodowym w klubach. Dla niektórych dziedzin sportowych należy zawsze rozszerzać zakres odpowiedzialności o tzw. ubezpieczania sportowe, narciarskie itd.
• Opieką nad dziećmi, osobami niepełnosprawnymi oraz innymi osobami wymagającymi wsparcia lub pomocy, łącznie z użytkowanymi przez nich urządzeniami.
• Użytkowaniem do celów rekreacyjnych zdalnie sterowanych (bezzałogowych): modeli pojazdów, modeli statków wodnych, modeli latających oraz dronów o wadze do 5 kg. W przypadku dronów nastąpią w najbliższym czasie zmiany i wprowadzony zostanie obowiązek posiadania  oddzielnego OC.
• Krótkotrwałym (do 90 dni) używaniem pomieszczeń wraz z ich wyposażeniem podczas wyjazdów turystycznych, służbowych, integracyjnych lub podczas nauki. Stały pobyt ucznia, studenta, w internatach, bursach i na stancjach  u niektórych ubezpieczycieli jest objęty ochrona ubezpieczeniową .
• Działaniem w organizacjach społecznych, opiekuńczych oraz wolontariacie pod warunkiem że nie jest to zatrudnienie.

W ubezpieczeniu obowiązkowym OC pojazdu, zakres i wyłączenia odpowiedzialności są jednakowe, bo wynikają z ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym  zawiera różne zakresy – wyżej opisane – oraz różne wyłączenia we wszystkich zakładach ubezpieczeń. Wykupując taką polisę warto dokładnie zapoznać się z OWU (ogólnymi warunkami ubezpieczenia), zwracając uwagę nie tylko na wymieniony zakres zapewnianej ochrony, ale i wyłączenia odpowiedzialności. Podstawowy wariant polisy zwykle nie zadziała w przypadku różnego rodzaju wyrządzonych przez nas szkód. Wyłączenia w dużej części się powtarzają, ale każdy ZU posiada swoje specyficzne. Czego najczęściej nie obejmuje ochrona ubezpieczeniowa?

• Szkód wyrządzonych  przez psy ras uznawanych za agresywne. Ich wykaz jest określony, w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych. Nie obejmuje to tylko ras posiadających tzw. pochodzenie, czyli rasowych. Psy tzw. mieszańce tych ras, są także wyłączone z odpowiedzialności ubezpieczyciela i należy na to bardzo uważać. Niektórzy ubezpieczyciele dopuszczają ich ubezpieczenia za opłaceniem dodatkowej składki – za dodatkowe ryzyko.
• Wszystkich zwierząt hodowlanych (hodowli) oraz posiadane w domu lub mieszkaniu  zwierzęta egzotyczne: gady, płazy, ptaki itd.
• Szkód powstałych, spowodowanych pod wpływem alkoholu lub narkotyków, ale także szkód wyrządzonych świadomie i z rażącym naruszeniem prawa.
• Wszystkich zdarzeń podczas wyczynowego, zawodowego uprawiania sportu oraz występowania jako zawodnik w zawodach, często także amatorskich.
• Zdarzeń i wypadków podczas korzystania z broni palnej lub materiałów wybuchowych, a za takie przyjmuje się także fajerwerki.

Rozszerzenia zakresu odpowiedzialności

Jeśli podstawowy zakres ochrony jest za mały i nie odpowiada Twoim potrzebom i wymaganiom, to można go rozszerzyć o wybrane inne ryzyka, których nie obejmuje umowa w standardowej wersji. Może to dotyczyć zakresów wyłączonych: np. ras psów agresywnych, użytkowania posiadanej broni: palnej pneumatycznej, czy pistoletów do paintballa. Ale może dotyczyć innych pożądanych zakresów: odpowiedzialności w mieniu najmowanym (najmującego lub najemcy nieruchomości lub ruchomości), uczestnictwa w polowaniu jako myśliwy, z tytułu posiadania i użytkowania koni czy związane z posiadaniem i użytkowaniem sprzętu pływającego (łodzi, kajaków, pontonów, jachtów czy rowerów wodnych). Specjalnymi klauzulami możemy rozszerzyć zakres o: wynajem pokoi, agroturystykę i różne usługi turystyczne, korzystanie z różnych pojazdów nie podlegających rejestracji i obowiązkowemu ubezpieczeniu OC pojazdu mechanicznego, czy podczas odbywania praktyk i stażów. 

W zasadzie możemy pytać o każdy pożądany przez nas zakres ochrony. Agent powinien znaleźć dla nas odpowiednie ubezpieczenie. Coraz częściej posiadamy i używamy sprzęt latający i możemy ubezpieczyć drony nie wykorzystywane zawodowo, motolotnie, paralotnie, balony, skoki spadochronowe i duże latawce. Nikt – jak na razie –  nie ubezpiecza latających lampionów tzw. lamp japońskich czy chińskich z palącym się w nich otwartym ogniem.

Ubezpieczyć możemy także wypożyczony sprzęt i mienie powierzone do życia codziennego, ale nie pracy zawodowej. Wyjątkiem jest tutaj ubezpieczenie związane z użytkowaniem mienia służbowego podczas wykonywania obowiązków służbowych. Mieniem służbowym jest laptop, tablet, telefon komórkowy, w tym smartfon, często broń,  który pracodawca przekazał ubezpieczonemu, który jest wskazany w dokumencie ubezpieczenia do używania na podstawie dokumentu nakładającego odpowiedzialność materialną na korzystającego z tego mienia.

Dla ułatwienia ubezpieczyciele posiadają po kilka (2 – 4) gotowych zakresów ubezpieczeń zawierających najczęściej potrzebne rozszerzenia.

Podsumowanie

Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym możemy zawrzeć “z dnia na dzień” i w zasadzie nie występują w nich żadne karencje, czyli odłożone daty rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej. Tak jak w innych ubezpieczeniach bardzo ważne są wysokości sum gwarancyjnych, będących górną granica odpowiedzialności ubezpieczyciela. Uważam, że najniższa, na którą powinniśmy się zdecydować powinna sięgać 100 000 złotych. Można ją podnosić do 500 000 złotych, a nawet jednego miliona.

---