Wiele osób pożegnało w ostatnich czasach bliskich i znajomych. Pandemia dotyka nas boleśnie, a wraz z niewyobrażalnym poczuciem straty, przychodzą również skutki legislacyjne. W poprzednim artykule opisywałem szczególną sytuację, jaka powstaje po śmierci agenta prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Praktycznie z dniem śmierci agenta przestaje funkcjonować cała agencja. Tracą moc zawarte wszystkie umowy, udzielone pełnomocnictwa oraz upoważnienia multiagenta do wykonywania czynności agencyjnych. Nie wolno zawierać nowych ubezpieczeń, bo z mocy prawa są nieważne. Czy można się zabezpieczyć przed takim biegiem wydarzeń?
Zarząd sukcesyjny po śmierci właściciela firmy
Każdy agent/OFWCA, który myśli poważnie o swojej działalności powinien zastanowić się nad bardzo delikatną kwestią. Co stanie się z jego firmą (agencją) po ewentualnej jego śmierci? Konieczne jest przedsięwzięcie kroków, aby ułatwić przyszłym spadkobiercom płynne, dalsze prowadzenie agencji do czasu załatwienia spraw spadkowych. Tym bardziej, że przeważająca część agentów na rynku polskim prowadzi swoją działalność właśnie w formie jednoosobowej. Rozwiązaniem jest powołanie zarządcy sukcesyjnego.
Zarząd sukcesyjny. Po co ustanawiamy zarządcę sukcesyjnego?
Ustanowienie i zarejestrowanie zarządcy sukcesyjnego za życia właściciela firmy pozwala uniknąć wielu trudnych problemów i na pewno niepotrzebnych kosztów. Zapewnia zachowanie płynności działania związanej z:
- dostępem i korzystaniem z kont bankowych,
- otrzymywaniem prowizji,
- wypłatą wynagrodzeń pracownikom,
- rozliczeniem się z ZUS i urzędem skarbowym,
- korzystaniem z NIP firmy.
Co ważne, ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nic nie zmienia w okresie życia przedsiębiorcy. Działa tylko po jego śmierci. Na zarządcę sukcesyjnego można powołać dowolną osobę: żonę, innego członka rodziny, osobę postronną lub pracownika agencji.
Jeśli nie powoła się takiego zarządcy za życia, to po śmierci przedsiębiorcy można go ustanowić notarialnie – w okresie do dwóch miesięcy. Wiąże się to jednak z koniecznością spełnienia wielu dodatkowych formalności oraz poniesienia kosztów aktu notarialnego i związanych z tym opłat. Należy także pamiętać, że do dnia ustanowienia zarządcy sukcesyjnego w drodze aktu notarialnego, agencja prawnie nie działa.
Uprawnienia zarządcy sukcesyjnego
Powołanie zarządcy sukcesyjnego zapewnia kontynuację zarządzania firmą po śmierci właściciela. Trzeba jednak podkreślić, że nie ma to żadnego związku z prawem do spadku. Właścicielami firmy są zawsze spadkobiercy ustawowi lub testamentowi. Zarządca sukcesyjny nie posiada żadnej zdolności prawnej na gruncie prawa cywilnego (także rodzinnego i spadkowego) i tylko zarządza masą spadkową firmy.
Zarząd ten obejmuję wszystkie aspekty działania firmy i cały jej majątek. Od chwili śmierci właściciela lub ustanowienia notarialnego, w sprawach związanych z prowadzeniem tej firmy zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową firmą (nazwą) przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia “w spadku”, np. “Agencja Ubezpieczeniowa “Solvac” – Jan Żuk “w spadku”. Zarządca podpisuje się natomiast własnymi danymi – Aniela Żuk – Zarządca Sukcesyjny.
Zarząd sukcesyjny – powołanie
Zarządcę sukcesyjnego może powołać każdy przedsiębiorca wpisany do CEDIG i jest to podstawowy warunek. Pełniącym to stanowisko może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, nie posiadająca zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Powołać można tylko jednego zarządcę dla jednej firmy, w tym samym czasie. Warunkiem skuteczności powołania zarządcy jest jego wpis do bazy CEDIG. Wniosek o ustanowienie i wpis do rejestru można złożyć elektronicznie (on-line CEDIG) lub w wersji papierowej w urzędzie gminy. Zgłoszenie takiego wniosku jest bezpłatne.
Co będzie potrzebne do ustanowienia zarządu sukcesyjnego?
- Pisemne powołanie zarządcy sukcesyjnego z imienia i nazwiska. Wzór oświadczenia i dokładną instrukcję zmiany danych w CEIDG znajdziesz tutaj.
- Pisemne wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji.
- Dokonanie wpisu do CEDIG.
Czy wskazanie zarządcy sukcesyjnego w testamencie jest prawnie możliwe? Niestety nie. Może, ale nie musi, stanowić (tylko) wskazówkę dla spadkobierców wyrażającą wolę spadkodawcy. Zarządcę sukcesyjnego można powołać na okres 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy, a w wyjątkowych przypadkach za zgodą sądu do pięciu lat. Okresy te są wystarczające do załatwienia wszystkich spraw spadkowych i podjęcia decyzji dotyczących firmy: jej istnienia pod nowym kierownictwem, sprzedaży lub likwidacji.
Prosta procedura, a ogromna możliwość
Do napisania tego materiału skłoniła mnie faktyczna potrzeba czasu. Zdarzenia śmierci właścicieli agencji ubezpieczeniowych nie są wcale rzadkością. Wielu agentów/OFWCA nie wie o możliwości powołania zarządcy sukcesyjnego dla zapewnienia ciągłości działania agencji. Do niedawna nie było żadnej możliwości na prowadzenie firmy przez następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy. Śmierć właściciela firmy prowadzonej jednoosobowo oznaczała faktycznie niemożność zachowania ciągłości działania firmy. Dopiero ustawa z 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadziła instytucję tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci właściciela firmy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEDIG. Zarządcę sukcesyjnego można wprowadzić także dla zawieszonej działalności gospodarczej.
Zachęcam wszystkich prowadzących jednoosobowe firmy do ustanowienia u siebie zarządcy sukcesyjnego. Jak mówi przysłowie: “nie znasz dnia ani godziny”.
dr Stanisław Kuta
doradca zarządu
Alwis&Secura
