Temat ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej i majątkowej rodzi wiele pytań. Jest to bowiem skomplikowany obszar ubezpieczeń, gdzie wymagana jest szeroka znajomość prawa. Przyjrzymy się dzisiaj jednej z problematycznych kwestii, jaką jest zasadność polisy odpowiedzialności majątkowej w przypadku urzędników ZUS. Jak zwykle posłużymy się przykładem zaczerpniętym z życia.
Klient zadał naszemu współpracownikowi z terenu Nowego Sącza takie oto pytanie: „Jestem pracownikiem ZUS, wydaję decyzje o przyznaniu, cofnięciu różnych świadczeń. Czy obejmie mnie ubezpieczenie od odpowiedzialności majątkowej urzędników za wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa?”
Odpowiedzialność majątkowa urzędnika
Odpowiedzialność, o której wspomina w pytaniu klient została wprowadzona ustawą z dnia 24 maja 2011 roku o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. z 2011r. poz. 173). Ustawa stanowi, że każdy funkcjonariusz publiczny, który wyda decyzje lub postanowienie z naruszeniem prawa będzie musiał z własnej kieszeni zwrócić odszkodowanie wypłacone z budżetu państwa lub samorządu podmiotowi, który poniósł szkodę w wyniku tego rozstrzygnięcia. Podmiotem takim może być obywatel lub przedsiębiorca, a funkcjonariuszem publicznym urzędnik państwowy lub samorządowy.
Postępowanie odbywa się w specjalnej procedurze i odpowiedzialność urzędnika będzie miała miejsce tylko w przypadku rażącego naruszenia prawa, co musi zostać udowodnione. Urzędnik będzie odpowiadał do wysokości rocznych zarobków brutto, ale w przypadku stwierdzenia umyślnego działania kara wzrasta do pełnej wysokości szkody.
Ten system formalnie dotyczy także pracowników ZUS wydających decyzje lub postanowienia. ZUS jest bowiem instytucją państwową. O tym, że urzędnicy ZUS są funkcjonariuszami publicznymi świadczy pośrednio art 79a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych: “Pracownicy Zakładu (US) korzystają z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych, chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe”.
Ustawa o odpowiedzialności finansowej urzędników w praktyce
W praktyce jednak przepisy ustawy z 24 maja 2011 roku nie mają zastosowania. Dlaczego? Wszczęcie procedury zwrotu wypłaconego odszkodowania przez prokuratora wymaga uznania decyzji wydanej przez urzędnika za wydaną z rażącym naruszeniem prawa, a to następuje wyłącznie na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego. Takie postępowanie składa się z szeregu etapów: wydania decyzji lub postanowienia, odwołania do II instancji, skierowania do Sądu Administracyjnego (dwie instancje), apelacji, wypłaty odszkodowania, wszczęcia postępowania przez prokuratora.
W większości spraw, w przypadku wydania decyzji (nawet z rażącym naruszeniem prawa) odwołanie jest kierowane do sądu ubezpieczeń społecznych. Sąd podczas jego rozpatrywania nie kieruje się procedurą administracyjną (odwołanie, sądy administracyjne) tylko cywilną, w oparciu o kodeks postępowania cywilnego. W tej procedurze nie może dojść do unieważnienia takiej decyzji lub uznania jej za wydaną z rażącym naruszeniem prawa.
Urzędnik ZUS nie jest bezkarny. Odpowiada on dyscyplinarnie oraz karnie na zasadach ogólnych, m.in., gdy wyda decyzję z naruszeniem prawa umyślnie czy na skutek rażącego niedbalstwa. Rozróżnijmy jednak, że nie jest to odpowiedzialność z ustawy o odpowiedzialności materialnej funkcjonariuszy publicznych.
Tak więc pomimo uznania pracowników ZUS za funkcjonariuszy publicznych przeważnie nie odpowiadają oni według ustawy o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych. Co za tym idzie, nie należy im proponować ubezpieczenia odpowiedzialności majątkowej dla funkcjonariuszy publicznych.
dr Stanisław Kuta
doradca zarządu
Alwis&Secura
