Jeden z pracowników Alwis z oddziału rzeszowskiego zwrócił się z prośbą o pomoc dla klientki, która pisze: “Otrzymałam ofertę ubezpieczenia urzędnika, jednak nie spełnia ona wymogów na moim stanowisku. Zajmuje się wystawianiem faktur z tytułu sprzedaży nieruchomości. Proszę o udzielenie informacji, czy oferowane ubezpieczenie obejmuje takie błędy jak niewystawienie faktury w terminie, co wiąże się z zapłatą często, wysokich odsetek”.
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ klientka nie podaje, jaką otrzymała ofertę ubezpieczenia: odpowiedzialności cywilnej urzędnika, odpowiedzialności majątkowej czy innej. Odpowiem więc ogólnie, wyjaśniając zasady ubezpieczenia urzędnika państwowego lub samorządowego.
Ubezpieczenie odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych
Na pewno nie będzie to ubezpieczenie odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa zgodnie z ustawą z dnia 20 stycznia 2011 roku. To ubezpieczenie dotyczy tylko funkcjonariuszy publicznych. Zgodnie z tą ustawą:
Funkcjonariusz publiczny to osoba działająca w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia albo członek kolegialnego organu administracji publicznej lub osoba wykonująca w urzędzie organu administracji publicznej pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej biorąca udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ.
Pytanie klientki nie podpada pod zakres tej definicji.
Ubezpieczenie OC urzędnika
Właściwym ubezpieczeniem będzie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu, w tym przypadku, zawodu urzędnika samorządowego. Ubezpieczenie jest dobrowolne w oparciu o ogólne warunki ubezpieczenia OC zawodowego wybranego zakładu ubezpieczeniowego. Ubezpieczenia takie prowadzą prawie wszystkie zakłady ubezpieczeniowe. Zawsze należy zwrócić uwagę czy ubezpieczenie obejmuje wszystkie ryzyka, jakie są związane z danym stanowiskiem urzędniczym. Zakresy ubezpieczenia i związana z tym odpowiedzialność ubezpieczyciela są różne i często trzeba ten zakres rozszerzać poprzez wprowadzenie dodatkowych klauzul lub zapisów uszczegóławiających. Poniżej przedstawiam klasyczne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej urzędnika. Może ono stanowić taki wzór dla porównania oferty lub jej przygotowania.
Co jest przedmiotem ubezpieczenia OC urzędnika?
Przedmiotem ubezpieczenia OC urzędnika jest odpowiedzialność cywilna deliktowa i kontraktowa za szkody w mieniu, na osobie oraz czyste straty finansowe wyrządzone przez ubezpieczonego osobom trzecim (a za takich przyjmuje się pracodawcę oraz innych pracowników w związku z wykonywaniem czynności służbowych). Niektórzy ubezpieczyciele obejmują także ubezpieczeniem zleceniodawcę przy umowie cywilno-prawnej. Ten zakres odpowiedzialności często (ale nie zawsze!) obejmuje:
- Odpowiedzialność za szkody w mieniu powierzonym ubezpieczonemu przez pracodawcę polegające na jego uszkodzeniu lub zniszczeniu np. szkody w samochodach służbowych, laptopach, telefonach komórkowych i innych podobnych urządzeniach, często drogich i skomplikowanych.
- Koszty odtworzenia dokumentów powierzonych ubezpieczonemu, które zostały przez niego uszkodzone lub utracone (np. mapy, tłumaczenia itd.). To także koszty odtworzenia danych w systemach elektronicznych.
- Szkody polegające na naruszeniu dóbr osobistych osób trzecich w związku z wykonywaniem czynności służbowych przez ubezpieczonego w tym także zadośćuczynień.
- Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nałożone na ubezpieczonego zgodnie z obowiązującym prawem.
- Szkody z zakresu ochrony danych osobowych (RODO) przy wykonywaniu czynności służbowych przez ubezpieczonego z wyłączeniem nałożonych kar (chociaż nie zawsze).
- Ochronę prawną, czyli koszty ochrony prawnej, poniesione przez ubezpieczonego wskutek konieczności pokrycia kosztów obrony swoich praw, w zakresie przewidzianym w obowiązujących przepisach, w postępowaniach przed sądami polskimi, prowadzonych z jego udziałem w charakterze pozwanego, podejrzanego, oskarżonego oraz w wewnętrznym postępowaniu dyscyplinarnym. Obejmują to także często koszty powołanych rzeczoznawców.
- Odpowiedzialność cywilną za szkody powstałe poza terytorium RP.
Wyłączone szkody z OC pracownika administracji publicznej
Zawsze należy sprawdzać wyłączenia, czyli sytuacje w jakich ubezpieczyciel nie odpowiada za powstałe szkody. Najczęściej wyłączone są szkody:
- Wyrządzone umyślnie przez ubezpieczonego lub osoby, za które ponosi odpowiedzialność.
- Podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu OC, jeśli przepisy prawa taki obowiązek przewidują. Wtedy należy dobrowolne ubezpieczenie OC traktować jako dodatkowe, nadwyżkowe, zwłaszcza jeśli wprowadza się dodatkowe klauzule rozszerzające odpowiedzialność ponad zakres ubezpieczenia obowiązkowego.
- Wynikające z użytkowania urządzeń pływających i latających, często także innych urządzeń.
- Wyrządzone osobom bliskim, zgodnie z przepisami ogólnymi prawa cywilnego.
- Polegające na utracie mienia innego niż dokumenty powierzone w związku z wykonywaniem czynności służbowych.
- Szkody w wartościach pieniężnych, planach, zbiorach archiwalnych, filatelistycznych, numizmatycznych lub dziełach sztuki itp.
- Szkody wynikające z ustawy z dnia 20.01.2011 o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.
Są to tylko przykładowe wyłączenia wybrane spośród OWU kilku ubezpieczycieli, dlatego zawsze należy sprawdzać konkretne warunki umowy.
Trigger odpowiedzialności
Bardzo ważny jest także tzw. “trigger odpowiedzialności” czyli określenie, co uznaje się za wypadek ubezpieczeniowy. Najczęściej takie ubezpieczenie obejmuje szkody będące następstwem wypadku, który miał miejsce po dacie początkowej (dacie pierwszego zawarcia tego ubezpieczenia) o ile roszczenie z tego tytułu zostało zgłoszone w okresie ubezpieczenia. Za wypadek uważa się utratę dokumentów, uszkodzenie, zniszczenie mienia, powstanie czystej straty finansowej, nałożenie kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych itd. Są jeszcze inne rodzaje triggerów – odpowiedzialność liczy się, jeśli szkoda została zgłoszona w okresie ubezpieczenia bez względu na czas jej powstania i ubezpieczenie. Szeroko o tym pisałem w materiałach o zawodowej odpowiedzialności cywilnej w serwisie informacyjnym Na gorąco i blogu Alwis.
Suma gwarancyjna OC urzędnika
Ważne, aby ustalić także odpowiednią sumę gwarancyjną takiego ubezpieczenia, nie mniejszą niż 100 000 złotych oraz zwrócić uwagę, aby w ubezpieczeniu nie było żadnych franszyz (integralnej lub redukcyjnej). Można spotkać się z oddzielnymi sublimitami sumy gwarancyjnej na poszczególne ryzyka. Przykładowo: ogólna suma gwarancyjna wynosi 100 000 złotych, w tym 10 000 na ochronę prawną, 20 000 na odtworzenie dokumentów, 10 000 na szkody z RODO. W ubezpieczeniu nie powinno być też prawa do regresu do pracownika, w tym do regresu z obowiązkowego ubezpieczenia pracownika, jeśli takie jest przepisami prawa wymagane.
W zasadzie do ubezpieczenia OC zawodowej może przystąpić każdy urzędnik bez względu na podstawę zatrudnienia, ale i to należy sprawdzić. Ubezpieczonym w ubezpieczeniu OC – każdego zawodu – jest osoba wykonująca zawód, czynności zawodowe lub posiadająca uprawnienia zawodowe, której odpowiedzialności cywilnej dotyczy zawarta umowa ubezpieczenia i jest ona wymieniona w tej umowie.
Należy także pamiętać, że zawarcie umowy ubezpieczenia dobrowolnego OC, danego zawodu przez osoby podlegające określonemu w odrębnych przepisach obowiązkowi ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z wykonywaniem zawodu, czynności zawodowych lub posiadanych uprawnień, nie stanowi spełnienia tego obowiązku. Niektóre ZU przygotowują rozszerzone pakiety ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej obejmujących ubezpieczenie OC zawodowe oraz OC w życiu prywatnym (np. ERGO Hestia).
Co powinna zrobić klientka?
Odpowiadając na pytanie zawarte na wstępie: klientka powinna zawrzeć ubezpieczenie OC zawodu urzędnika w jednym z ZU, w którym objęta jest odpowiedzialnością czysta strata finansowa. Odsetki to czysta strata finansowa dla pracodawcy i powinny być objęte tym ubezpieczeniem.
Reasumując, dobrowolne ubezpieczenie OC zawodowe (danego zawodu) obejmuje wszystkie rodzaje szkód wraz ze stratami poniesionymi przez kogokolwiek w następstwie wykonywania czynności zawodowych, określonych w umowie ubezpieczenia: szkody rzeczowe, szkody na osobie, czyste straty finansowe (rykoszetowe, następcze). Obejmuje więc odpowiedzialność deliktową, kontraktową oraz zbieg tych odpowiedzialności. Ubezpieczenie to powinno obejmować wszelkiego rodzaju uchybienia w wykonywaniu czynności zawodowych, rażące niedbalstwo oraz odpowiedzialność solidarną. Odmienne ryzyka, rozszerzenia zakresu odpowiedzialności wynikające z charakteru wykonywanego zawodu należy zawsze negocjować (uzgadniać) i zamieszczać w dokumentach ubezpieczenia (wniosek, polisa).
dr Stanisław Kuta
doradca zarządu
Alwis&Secura
