Żyjemy w świecie, w którym bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na nasze funkcjonowanie jest czas. Czy wiecie, że wydajność każdego człowieka, w ciągu doby podlega w naturalny sposób różnym wahaniom? Jest to związane z dobowym rytmem energii życiowej każdego z nas.
Zegar biologiczny
Czas determinuje to, jakie podejmujemy działania. Mamy określony czas na rozpoczęcie pracy, na odebranie dzieci z przedszkola, na rozpoczęcie szkolenia, spotkania itd. Często weryfikujemy, która godzina, bo mamy określony czas na różne czynności, czyli żyjemy według zegara społecznego. Chronobiologia i chronopsychologia wskazują, że każdy z nas ma rodzaj własnego wewnętrznego zegara biologicznego, który odpowiada za nasze dobowe funkcjonowanie – chronotyp. Określa on pory, w których jesteśmy najbardziej aktywni ipory w ciągu doby, które są najbardziej odpowiednie dla naszego odpoczynku.
Chronopsychologia i chronobiologia to nauki, które zajęły się badaniami, wykazującymi jak bardzo nasze zegary biologiczne zostały rozregulowane przez to, że nasze funkcjonowanie podporządkowujemy rytmowi zegara społecznego np. w pracy określonych godzinach 8-16.Na różnych szkoleniach słyszałam, że część osób przychodzi na świat jako „skowronki”, a część jako „sowy”.
Wieczorem dość szybko odczuwają zmęczenie i senność „skowronki”, natomiast „sowy” czują się w świetnej formie. Wcześnie rano, to sowy czują się osowiałe i muszą ratować się mocną kawą, a skowronki są od rana bardzo aktywne i gotowe do działania.
W tym miejscu warto zastanowić się nad tym, jak funkcjonujemy o różnych porach w ciągu doby.
Zegar biologiczny – jak funkcjonujemy o różnych porach w ciągu doby?
Krzywa wydajności dla każdego człowieka jest nieco inna. To co widzimy na wykresie jest statystyczną przeciętną wydajność dobową. Szczyt wydajności występuje przed południem, tego poziomu nie da się już po raz drugi osiągnąć w ciągu reszty dnia. Po południu występuje ogólnie znany poobiedni spadek wydajności, zwalczany jednak przez niektóre osoby za pomocą mocnej kawy, prowadzi to jednak do wydłużenia czasu jego trwania. Po kolejnym wzroście wydajności wczesnym wieczorem krzywa wydajności stale opada, by wreszcie kilka godzin po północy osiągnąć absolutnie najniższy punkt.
Na wzór tej Krzywej wydajności dobrze jest zaznaczyć swoją aktywność w poszczególnym przedziale czasowym i zobaczyć swój własny rytm dnia. Skomplikowane i ważne sprawy należy planować podczas szczytowej wydajności przed południem. Podczas spadku wydajności lepiej intensywnie nie pracować, nie działać wbrew własnemu rytmowi biologicznemu. Najlepiej próbować odprężyć się i wykorzystać ten czas na kontakty z ludźmi i czynności rutynowe. Gdy krzywa wydajności wzrośnie popołudniu, dobrze jest ponownie zająć się ważniejszymi sprawami. W ogólnym uproszeniu, niezależnie czy jesteś „skowronkiem” czy „sową” , dobry czas na pracę jest pomiędzy 6.30 a 14.00 oraz 16.00 a 22.00 .
Poznaj swój chronotyp
Naukowcy zaczęli łączyć coraz częstsze występowanie chorób cywilizacyjnych, do których zalicza się m.in. nadwagę, cukrzycę, otyłość i nowotwory, z rozregulowaniem wewnętrznego zegara człowieka. Zamiast podziału na „skowronki” i „sowy”, wyodrębniono aż 4 chronotypy. Czyli ptasia typologia sów i skowronków ustępuje drużynie ssaków: lwu, niedźwiedziowi, delfinowi i wilkowi.
Warto poznać swój chronotyp, aby móc układać plany zgodnie z osobistymi predyspozycjami i funkcjonować efektywnie także pod kątem własnego zdrowia. Podkreśla to szczególnie dr Michael Breus, specjalista od snu i psycholog, który uważa, że gdy posiądziemy wiedzę o własnym chronotypie, będziemy mogli ułożyć plan dnia i nocy, zgodnie z naszym naturalnym biologicznym zegarem. Gdy dowiemy się jaki jest nasz chronotyp, będziemy mogli ułożyć plan dnia i nocy, zgodny z naszymi predyspozycjami, przez do zwiększymy efektywność i zadbamy o własne zdrowie.
Prawdziwe delfiny nieustannie czuwają. Sypia tylko jedna z ich półkul mózgowych, druga koncentruje się na pływaniu i obserwowaniu drapieżników. To pasuje do ludzi, którzy często cierpią na bezsenność; śpią płytko, czujnie i krótko, są inteligentni, często neurotyczni, introwertyczni i raczej ostrożni. Bywają chronicznie przemęczeni. Ta grupa to ok. 10 proc. całej ludzkiej populacji.
Prawdziwe delfiny nieustannie czuwają. Sypia tylko jedna z ich półkul mózgowych, druga koncentruje się na pływaniu i obserwowaniu drapieżników. To pasuje do ludzi, którzy często cierpią na bezsenność; śpią płytko, czujnie i krótko, są inteligentni, często neurotyczni, introwertyczni i raczej ostrożni. Bywają chronicznie przemęczeni. Ta grupa to ok. 10 proc. całej ludzkiej populacji.
Lwy w naturze aktywne są rano, wtedy polują. Nazwa ta pasuje z kolei do ambitnych optymistów, którzy uwielbiają wstawać rano i wysypiają się po kilku godzinach. To praktyczni optymiści, którzy dbają o zdrowie i rzadko popadają w uzależnienia. Stanowią od 15 do 20 proc. populacji.
Trzecia grupa to niedźwiedzie. Te zwierzęta lubią spać i mogą polować o dowolnej porze. W tej grupie są ludzie, którzy uwielbiają się bawić, ale długi sen jest dla nich równie ważny. Są odważni, zazwyczaj bezkonfliktowi. Najefektywniej funkcjonują w świetle dziennym. Lubią uciąć sobie popołudniową drzemkę i raczej dbają o zdrowie. Mają jednak skłonność do nadwagi. Niedźwiedzi wśród ludzi jest najwięcej, bo aż 50 proc.
Czwarta grupa to wilki, nocni myśliwi. To inteligentni ekstrawertycy, tak jak lwy wysypiają się po kilku godzinach, jednak zapadają w sen, gdy lwy właśnie wstają. Wilki są impulsywne, kreatywne, ale często zmieniają nastrój. Wstawanie przed godz. 9 to dla nich kara. Wilków jest od 15 do 20 proc. w populacji.
Chronotypu nie da się zmienić, bo jest zakodowany w DNA. Można natomiast dokonać subtelnych, jedno lub dwugodzinnych przesunięć w naturalnym zakresie zegara biologicznego swojego chronotypu. Urodzony lew, nie da rady długo czuwać do późna jak wilk.
Dobroczynny wpływ na nasze siły żywotne będzie mieć więc wyregulowanie pór posiłków, ćwiczeń i czasu ekspozycji na sztuczne oraz naturalne światło. Dzięki temu np. niedźwiedzie zyskają więcej energii, zeszczupleją i będą wyspane, a wilki zdołają kłaść się wcześniej i będą wydajniej pracować przed południem.
Trzeba jeszcze pamiętać, że „czystych” delfinów, lwów, niedźwiedzi czy wilków jest tak naprawdę niewiele. Większość z nas to typy pośrednie, które wykazują większe związki z którymś z tych czterech typów.
Poniżej propozycja ułożenia przeciętnego planu dnia, dla każdego z chronotypów, którą opracował drMichael Breus, THE POWER OF WHEN.
Plan dnia dla każdego typu osobowości
Kliknij, aby powiększyć
