Agent ubezpieczeniowy z regionu rzeszowskiego zwrócił się ważnym zapytaniem, z którym pojawił się u niego klient, którego ubezpiecza:
“Problem dotyczy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolnika. Rolnik ten prowadzi własne gospodarstwo rolne, produkuje ze swoich produktów ekologiczne produkty żywnościowe i sprzedaje je najczęściej na lokalnych targach. Czy jego działalność jest objęta ubezpieczeniem OC rolnika?”
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym działalność handlowa rolnika, zbyt na targach wytworzonych produktów we własnym gospodarstwie rolnym nie jest objęty ochroną w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolnika. Odwołać się tutaj trzeba do podstawowego dokumentu, czyli ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach, który reguluje także ubezpieczenie OC rolnika.
Ustawa o ubezpieczeniach rolniczych
Zgodnie z nią (art. 50. ust 1) rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym (członkowie rodziny) oraz osoba pracująca w gospodarstwie rolnym ponoszą odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę powstałą w związku z posiadaniem przez rolnika gospodarstwa rolnego. Mają więc obowiązek naprawić szkodę powstałą w związku z posiadaniem i prowadzeniem gospodarstwa rolnego, będącą następstwem uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, śmierci oraz utraty zniszczenia lub uszkodzenia mienia osoby trzeciej, czyli tej niezwiązanej z gospodarstwem. Orzecznictwo sądowe potwierdza, że posiadanie gospodarstwa rolnego, obejmuje także wszystkie czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa, a nie tylko jego posiadanie. Czyli wszystkie prace rolnicze wykonywane w gospodarstwie, hodowlane, na gruntach użytkowanych przez rolnika, w lasach, w obejściu gospodarskim, rybackie, pszczelarskie, sadownicze, uprawy warzyw oraz grzybów itd. są objęte ochroną ubezpieczeniową.
Oznacza to, że odpowiedzialność ubezpieczeniowa z tytułu OC rolnika nie obejmuje innego rodzaju działalności prowadzonej przez rolnika niż tylko wyłącznie sferę rolniczą. Podobnie jest ze sferą życia prywatnego rolnika i jego rodziny, stąd ubezpieczamy dodatkowo odpowiedzialność OC w życiu prywatnym.
Oczywiście w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych nie ma określenia co obejmuje pojęcie “działalność rolnicza”. Ale definicje taką i prawie enumeratywny wykaz rodzajów takiej działalności zawiera ustawa o podatku rolnym. I nią się posiłkowo posługujemy. W tym “wykazie działalności rolniczej” nie ma wytwarzania żywności oraz jej sprzedaży (handlu). Stąd wytwarzanie i handel żywnością, także wytworzoną w gospodarstwie rolnym pozostaje poza zakresem odpowiedzialności ubezpieczenia obowiązkowego OC rolnika. Ubezpieczyciele się do tego stosują.
Rolniczy handel detaliczny – RHD
Problem jest jednak szerszy i poważny. Bo produkcja i handel żywnością przez gospodarstwa rolne dynamicznie się rozwija. Sprzyja temu i popiera to państwo. Rolniczy handel detaliczny (zwany RHD), to już poważny partner na rynku żywnościowym w Polsce: (świeże warzywa i owoce, sery, wędliny, nabiał, mięso i jego przetwory, miód, wypieki, itd.). Prawnie zagadnienia te nie zostały jeszcze uregulowane, jak chociażby objęcie ubezpieczeniem OC rolników tych rodzajów działalności. Sprawa ma poważny wydźwięk gdyż wytwarzanie i obrót artykułami spożywczymi – często w nie pełnym reżimie sanitarnym – niesie ze sobą poważne zagrożenia, a więc i ewentualne odszkodowania. To głownie szkody na osobie: zatrucia, rozstrój zdrowia, zachorowania, choroby odzwierzęce itd. Osobiście uważam, że powinno to być (z tego względu) odrębne ubezpieczenie dla rolnika prowadzącego produkcje żywności i RHD: np. obowiązek posiadania takiego ubezpieczenia, dobrowolne lub nawet obowiązkowe, ale poza obecnym OC rolnika.
Obecnie rolnikowi pozostaje tylko ubezpieczenie się od odpowiedzialności OC, w którymś ZU. Oczywiście nie będzie to OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, bo rolnik nie jest przedsiębiorcą. Ustawa z 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców, zawiera zapis, że ustawy tej nie stosuje się do działalności rolników w zakresie sprzedaży, czyli właśnie RHD. Tak, więc przepisy tej ustawy wyłączają z zakresu stosowanie jej do RHD i oznaczają, że nie jest ona działalnością gospodarczą a rolnik w tym zakresie nie jest przedsiębiorcą.
Status rolnika, jako przedsiębiorcy nie jest, więc w polskim prawie jednoznacznie określony i rolnik może mieć problem ze znalezieniem dobrowolnego ubezpieczenia tej działalności. Obecnie, prawdopodobnie trwają już prace legislacyjne na tym problemem. Może będzie to rozszerzenie zakresu ochrony OC w obecnym ubezpieczeniu obowiązkowym OC rolnika, ale najlepiej byłoby, aby powstała nowa ustawa np. o wytwarzaniu żywności i handlu przez rolników. Rozwijające się tendencje “eko” powodują poszukiwanie tzw., zdrowej żywności, nieprzetworzonej, takiej prosto z gospodarstwa. To będzie stymulowało rozwój produkcji żywności w gospodarstwach rolnych i ich sprzedaż. Ze względu na duży wpływ na zdrowie publiczne powinno to być szczegółowo uregulowane nie tylko w zakresie odpowiedzialności OC rolnika producenta i sprzedawcy, ale także w zakresie wymagań i reżimów w tych formach działalności.
